In deze blog gaan we in op het eerste gebruik van de Amsterdamse grachten als decor voor passagiersvervoer (rondvaart), het type vaartuigen dat hiervoor werd gebruikt en over het ontstaan van de ‘rondvaartboot’ zoals we deze vandaag kennen.
Reeds lang voordat er vaartuigen van het type ‘rondvaartboot’ zoals we deze heden ten dage op de Amsterdamse grachten kennen werden er al rondvaarten voor passagiers verzorgd. Deze rondvaarten werden verzorgd met de toen daartoe geëigende vaartuigen: salonboten. Een boot met een salon waar de gasten zich comfortabel en beschermd tegen weer en wind konden ophouden.
In de eerste jaren van de vorige eeuw begonnen de gebroeders Wolfrat de eerste rondvaarten te verzorgden met hun salonboten De Telegraaf (1908), De Telefoon (1908), De Elektra (1909) en later de Magneet, De Marconi (1912) en de Olympia (1927). Enkele jaren erna ontstonden de rederijen Kooij, Boekel, Plas en Bergmann. Een mooi voorbeeld dat deze rondvaarten met salonboten (de enige vaartuigen die op dat moment geschikt waren voor rondvaarten) werden uitgevoerd is de Hilda. In 1923 haalde Cornelis Albertus Plas salonboot Hilda naar Amsterdam en begon zijn eerste particuliere rondvaartonderneming.
Voor deze nieuwe vorm van vertier werd natuurlijk ook reclame gemaakt om passagiers te verleiden aan boord te stappen. Onderstaande advertentie is daar een prachtig voorbeeld van.
Salonboot Hilda was in die tijd niet de enige salonboot die als rondvaartboot in Amsterdam opereerde. Zo illustreert onderstaande reclame (± 1905) voor salonboot Delta.
Een ander sprekend voorbeeld is deze foto uit de jaren ’20 van de vorige eeuw waarbij een salonboot afgemeerd ligt bij de Doelen in Amsterdam.
Zonder de volledige geschiedenis van de Amsterdamse rondvaart op te tekenen staat met deze voorbeelden vast dat de rondvaart in Amsterdam is begonnen met het type salonboot. Hoewel de salonboot en de rondvaartboot veelal als een ander type vaartuig worden beschouwd zijn het beide salonboten. Het zijn immers boten met een salon bedoeld voor het comfort van de opvarende passagiers. De rondvaartboot is niet meer dan een moderne vorm van de klassieke salonboot. Dit wordt hieronder nader toegelicht.
De onderstaande afbeelding van de Hollandia, gebouwd bij het scheepswerf het Fort te Nieuwendam (de Vries Lentsch) in 1936 voor Rederij P. Kooij, is een prachtige illustratie van de overgang van de klassieke salonboot naar de moderne rondvaartboot. De romp kent nog de karakteristieken van de klassieke salonboot, maar de opbouw met het grote witte dak wijzigt.
Later wordt bedacht om op de romp de opbouw van een bus te plaatsen waarmee de eerste moderne rondvaartboten zoals we deze nu kennen ontstond. De onderstaande afbeelding geeft dit prachtig weer. Hoewel het teruglopende steven een moderne twist geeft is de klassieke romp nog duidelijk zichtbaar waarop de opbouw van een bus is geplaatst.
De Jan Willem is gebouwd door scheepswerf De Vlijt (gebr. De Vries uit Aalsmeer) en zocht daartoe contact over de constructie van de opbouw en de plaatsing van de zitbanken met de bekende buscarrosseriefabriek Verheul in Waddinxveen. In de ronding van het dak moest gebogen plexiglas komen en de ramen moesten neerlaatbaar zijn. Verheul verzekerde dat het inwendige van de boot er uit zou komen te zien ‘als de meest moderne touringcar’.